न्यायदेवतेच्या डोळ्यावरील पट्टी उतरली संविधानाने तलवारीला बदलले
आता कायदा ‘आंधळा’ नाही… न्यायदेवतेच्या डोळ्याची पट्टी काढली, तलवारीची जागा संविधानाने घेतली
न्यायदेवतेचा नवीन पुतळा: संविधानाच्या जागी तलवार
भारतातील सर्वोच्च न्यायालयाच्या वाचनालयात नवीन पुतळा बसवण्यात आला आहे. हा पुतळा न्यायदेवतेचे नवसंकल्पित रूप दर्शवतो, जिथे तिच्या हातात संविधान आहे आणि डोळ्यांवरील पट्टी काढण्यात आली आहे. ही बदललेली मूर्ती भारतीय न्यायव्यवस्थेतील नवीन दृष्टिकोन दर्शवते.
डोळ्यांवरील पट्टीचा इतिहास आणि त्याचा अर्थ
ज्याप्रमाणे ‘लेडी जस्टिस’ची मूर्ती नेहमीच डोळ्यांवर पट्टी आणि हातात तलवार असलेल्या एका पुतळ्याद्वारे न्यायप्रक्रियेला अंध आणि निरपेक्ष दाखवते, त्याचा संदेश असा आहे की न्याय कोणताही भेदभाव न करता दिला जातो. परंतु, आता या पुतळ्यात डोळ्यांवरील पट्टी काढून तलवारीच्या जागी संविधान आले आहे.
न्यायदेवतेच्या मूर्तीत बदलाचे कारण
या मूर्तीत झालेला बदल हा न्यायाच्या बदलत्या भूमिकेचा परिणाम आहे. सर्वोच्च न्यायालयाचे सरन्यायाधीश डीवाय चंद्रचूड यांच्या सूचनेनुसार, न्यायदेवतेच्या मूर्तीत हा बदल करण्यात आला आहे, ज्यामध्ये कायद्याचा अर्थ आता वेगळा झाला आहे. आता न्याय लावण्याचे साधन म्हणून संविधानावर भर दिला जात आहे.
संविधानाचे महत्त्व: न्यायाचा नवा पाया
हातात संविधान असणे म्हणजे कायद्याचे अंतिम साधन आणि मार्गदर्शक तत्त्वे हे भारतीय संविधान आहे, हे सांगण्याचा प्रयत्न आहे. संविधानाच्या मार्गदर्शनातच न्यायप्रक्रिया होणार आहे, अशी भावना यामधून निर्माण केली जात आहे.
न्यायदेवतेच्या पुतळ्यात तराजूचे महत्त्व
तराजू न्यायाच्या प्रक्रियेत तर्कसंगत आणि वस्तुनिष्ठ पुरावे तपासून न्यायाचे मोजमाप करते. हे न्यायाच्या सिद्धांताचे प्रतीक आहे की प्रत्येक व्यक्तीला त्यांच्या वर्तनाचे व न्यायाचे मोजमाप मिळाले पाहिजे.
तलवारीची जागा घेतलेले संविधान: नवीन दृष्टीकोन
तलवार हे न्यायाची अंतिमता व तातडीचे लक्षण होते, परंतु आता त्याऐवजी संविधान हाती दिल्याने, हे स्पष्टपणे सांगितले जात आहे की न्याय प्रणाली आता संविधानाच्या आदर्शांवर आधारित आहे.
भारतात ब्रिटीश कायद्यांचा प्रभाव कमी होत आहे
भारतीय न्यायव्यवस्थेने काही काळापूर्वी ब्रिटीशांचे कायदे मागे टाकून नवे स्वरूप स्वीकारले आहे. आता भारतीय कायद्यांमध्ये अधिक बदल करून संविधानाच्या अनुषंगाने नवीन पद्धतींचा अवलंब करण्यात आला आहे.
न्याय मूर्तींचा इतिहास आणि आंतरराष्ट्रीय प्रभाव
न्यायदेवतेच्या पुतळ्यांचा इतिहास इजिप्शियन देवी मात आणि ग्रीक देवी थेमिस या प्राचीन न्यायदेवतांपर्यंत जातो. या मूर्ती सत्य आणि न्यायाचे प्रतीक म्हणून वापरल्या जातात. पाश्चिमात्य संस्कृतीत ‘जस्टिसिया’ नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या या न्यायदेवता आजही विविध न्यायालयात आढळतात.
‘आता कायदा आंधळा नाही’ – संदेश आणि त्याचे महत्त्व
या बदललेल्याच मूर्तीने न्याय आंधळा नाही, परंतु त्याला संविधानाच्या मार्गदर्शनात काम करावे लागेल, असा संदेश दिला जात आहे. भारतीय न्यायव्यवस्था आता अधिक पारदर्शक आणि संविधानाच्या मूलभूत तत्त्वांच्या आधारे कार्य करणार आहे.
न्यायदेवतेचे भारतीय रूप आणि त्यातील बदल
भारतीय न्यायदेवतेच्या मूर्तीत हा नवीन बदल केवळ कायद्याचे नवसंकल्पित तत्त्व दर्शवत नाही, तर न्यायप्रणालीच्या बदललेल्या भूमिकेचीही झलक देतो. ही नवीन न्यायदेवता भारताच्या न्याय प्रणालीला एका नव्या दृष्टीने पाहते.
FAQs
- न्यायदेवतेच्या मूर्तीत झालेल्या बदलाचा उद्देश काय आहे?
न्यायदेवतेच्या मूर्तीत डोळ्यांची पट्टी काढून तिच्या हातात संविधान देण्यात आले आहे. याचा उद्देश न्याय अंध नसून, संविधानाच्या आधारे होत आहे, हे दर्शवणे आहे.
- सर्वोच्च न्यायालयात हा बदल कोणी सुचवला?
सर्वोच्च न्यायालयाचे सरन्यायाधीश डीवाय चंद्रचूड यांच्या सूचनेनुसार हा बदल करण्यात आला आहे.
- तराजूचे महत्त्व काय आहे?
न्यायदेवतेच्या हातातील तराजू हा पुरावे आणि वस्तुस्थितीचे मोजमाप करण्याचे प्रतीक आहे, ज्यामुळे न्यायाची प्रक्रिया संतुलित होते.
- तलवारीच्या जागी संविधान कसे आले?
तलवार हे न्यायाच्या अंतिमतेचे लक्षण होते, परंतु आता संविधान आले आहे, ज्यामुळे न्याय प्रणाली अधिक संविधान आधारित झाली आहे.
- ब्रिटीश कायद्यांच्या बदलांमुळे न्याय प्रणालीवर काय परिणाम झाला आहे?
ब्रिटिश कायद्यांमध्ये बदल करून भारतीय न्याय प्रणालीने नवे स्वरूप स्वीकारले आहे आणि संविधानाच्या मार्गदर्शक तत्त्वांना अनुसरून कार्य करण्यास सुरुवात केली आहे.
- नवीन न्यायदेवतेचा पुतळा काय दर्शवतो?
नवीन पुतळा न्याय प्रणालीचे नवे तत्त्व दर्शवतो, जिथे न्याय प्रक्रिया अंध न राहता संविधानाच्या तत्त्वांवर आधारित होणार आहे.
